Η Σύνοδος εκτιμά ότι η ίδρυση των ΠΕΚ πριν τέσσερα χρόνια εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο μετασχηματισμών του ερευνητικού οικοσυστήματος και αλλαγών του ερευνητικού υποδείγματος τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς. Μαζί με την μαζικοποίηση της εκπαίδευσης και της έρευνας, όπως και τις «συμπυκνωτικές» διεργασίες που εξελίσσονται στο ακαδημαϊκό επίπεδο σε όλον τον κόσμο, ο μετασχηματισμός του ερευνητικού προτύπου βαίνει παράλληλα προς τον μετασχηματισμό της Οικονομίας και αποτελεί την κινούσα δύναμη ευρύτερων αλλαγών.
Η δημιουργία των ΠΕΚ έχει λειτουργήσει προδραστικά. Ήδη, 11 από τα 24 Α.Ε.Ι. έχουν συγκροτήσει τις αντίστοιχες υποδομές και ορισμένα εξ αυτών, όπως το Ιόνιο Πανεπιστήμιο, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας και το Μεσογειακό Πανεπιστήμιο, έχουν θέσει τις βάσεις ευρύτερων διεπιστημονικών συνεργασιών και εμβληματικών συμπράξεων με τους φορείς της τοπικής κοινωνίας. Παρόλα αυτά, η περαιτέρω ανάπτυξη και η βιωσιμότητα των ΠΕΚ εξαρτάται από μία σειρά εσωτερικών και εξωτερικών μεταβλητών.
Στις εσωτερικές μεταβλητές συμπεριλαμβάνονται η εμπέδωση της ανοιχτότητας των υποδομών, η αποσαφήνιση του διακριτού στίγματος των ΠΕΚ εν σχέσει προς άλλες υποδομές του ίδιου Α.Ε.Ι. και, φυσικά, η ανάδειξη της φυσικής ηγεσίας τους, εν αρμονία, αλλά ανεξάρτητα (at arm’s length), από τις διοικήσεις των Πανεπιστημίων.
Στις εξωτερικές μεταβλητές εντάσσονται η περαιτέρω βελτίωση του κανονιστικού πλαισίου, η αρχική υποστήριξη (seed money) από το Υπουργείο όπως ορίζει ο νόμος, η συμμετοχή των ΠΕΚ στο σύστημα μεταπτυχιακών σπουδών και, ιδίως, η υποβοήθηση της Πολιτείας στην οριζόντια δικτύωση ομόλογων ερευνητικών Ινστιτούτων σε όλη την επικράτεια. Φυσικά, κλειδί στη διαδικασία ανάπτυξης και διεύρυνσης του θεσμού των ΠΕΚ αποτελεί επίσης η δημιουργία ευκαιριών για νέους επιστήμονες και η ευέλικτη διαχείριση ερευνητικών κονδυλίων από τις Διαχειριστικές Αρχές.
Η Α’ Σύνοδος προέδρων των ΠΕΚ έχει υποβάλλει στο Υ.ΠΑΙ.Θ. αναλυτικό περίγραμμα νομοθετικών παρεμβάσεων που καλύπτουν αυτές τις ανάγκες. Μόλις συμπληρωθεί η απαραίτητη διαβούλευση, οι προτάσεις αυτές θα εμπλουτισθούν, ώστε να συμπεριληφθούν, ει δυνατόν, στο επόμενο νομοσχέδιο.